Cílem článku je v historickém kontextu analyzovat základy, na nichž stojí dnešní vědní obor kybernetika, a nabídnout takovou definici kybernetiky, která by odpovídala jak jejím původním kořenům, tak i aktuální institucionalizované vědeckovýzkumné a vývojové praxi. Článek klade důraz na hluboce zakořeněnou inženýrskou motivaci kybernetiky, kybernetickou metaforu člověk-stroj, na spřažení mezi člověkem a strojem a na kybernetiku jako diskurzivní praktiku. Historický kontext je zaměřen na rané období americké kybernetiky a proto-kybernetiky.

Im Jahre 1994 organisierte der Lehrstuhl für Wirtschaftsgeschichte und Geschichte der Wirtschaftslehre an der Universität Łódz eine wissenschaftliche Konferenz, die der 100-jährigen Entwicklung der Soziallehre der Kirche gewidmet war. Als aktiver Teilnehmer dieser zweitägigen Konferenz hörte ich mit grossem Interesse 11 Referate und die ihnen folgenden Diskussionen an. Einen größeren Teil der Referenten stellte die Universität Łódz - die anderen kamen aus verschiedenen akademischen Zentren Polens. Fünf von ihnen waren akademische Lehrer an kirchlichen Hochschulen.

Im Jahre 1994 organisierte der Lehrstuhl für Wirtschaftsgeschichte und Geschichte der Wirtschaftslehre an der Universität Łódz eine wissenschaftliche Konferenz, die der 100-jährigen Entwicklung der Soziallehre der Kirche gewidmet war. Als aktiver Teilnehmer dieser zweitägigen Konferenz hörte ich mit grossem Interesse 11 Referate und die ihnen folgenden Diskussionen an. Einen größeren Teil der Referenten stellte die Universität Łódz - die anderen kamen aus verschiedenen akademischen Zentren Polens. Fünf von ihnen waren akademische Lehrer an kirchlichen Hochschulen.

O logice Stoików pisali Prantl, Zeller, Brochard. Żaden z nich nie zrozumiał tej logiki, bo żaden z nich nie miał dostatecznego wykształcenia logicznego. Co prawda, nie można im nawet robić z tego zarzutu, bo skądże się mieli logiki nauczyć? Sądy ich o logice stoickiej nie mają żadnej wartości. Dopiero dziś wiemy, dzięki logice matematycznej, że logika Stoików jest systemem całkowicie różnym od syllogistyki Arystotelesa. Logika stoicka bowiem jest odpowiednikiem dzisiejszej "teorji dedu...

Recently, Jenny Strauss Clay has put forward the suggestion that the ‘goat island’ on which Odysseus lands before crossing over to the Cyclopes is ‘none other than Hyperia, the former home of the Phaeacians from which they emigrated to Scheria under the leadership of Nausithoos on account of the depredations of the Cyclopes.’ She arrives at this suggestion by combining the former proximity of the Phaeacians and Cyclopes with the fact that the island νδρν χηρεύει , ‘is bereft of men’ (...) . The argument seems debatable. First, the word χηρεύει is a hapax, which Homer may or may not have used in a metaphorical way; our words ‘desert’ and ‘deserted’ are also used of places which have not been inhabited before. Second, nothing in the description of the island suggests previous habitation. Third, the Phaeacians are said to have left Hyperia to escape the plundering of the Cyclopes , but the Cyclopes are also explicitly described as lacking ships and shipbuilders . Consequently, Hyperia will hardly have been an island, nor the ‘goat island’ Hyperia. Modern studies of Odysseus' visit to the Cyclopes often focus on the nature/culture aspects of the episode. The wild goats of ‘goat island’ in line 124 — βóσκει δέ τε μηκδας αγας — have regularly been included in these analyses. For example, C. Calame has well pointed out that ‘ce dernier trait distingue le complexe sémantique que définit l'Île Petite de celui que représente Polyphème et son monde: alors que Polyphème avait avec le monde des hommes le trait commun de l'élevage du petit bétail, la figure sémantique de l'Île Petite inverse exactement les traits caractérisant le monde des hommes.’. (shrink)

Tato studie je recenzní statí ke knize Andrew MCGETTIGAN, The Great University Gamble: Money, Markets and the Future of Higher Education. London: Pluto Press, 2013. Klíčovým motivem studie je využití McGettiganovy analýzy technických aspektů reformy univerzitního systému započaté v Anglii na konci první dekády jednadvacátého století pro výklad vzestupu specifického režimu vzdělávání vyjádřeného v jazyce a logice „trhu a peněz". Vzestup tohoto režimu je interpretován s ohledem na procesy odpojování univerzitního prostředí od dosavadního vzdělávacího rámce spojeného s veřejnými zájmy. Studium (...) způsobů, jakými procházejí peníze zaváděným systémem vzdělávání, odkrývá novou podobu konfrontace klasických ideálů univerzitní výchovy s realitou masového vzdělávání. (shrink)

Tato studie recenzuje knihu: Charles CAMIC - Neil GROSS - Michèle LAMONT, Social Knowledge in the Making. Chicago: University of Chicago Press, 2011, a zasazuje ji do kontextu současných úvah o proměnách výzkumné praxe sociálních věd, akademické kultury, stylů myšlení a psaní. Pokouší se analyzovat v knize ohlašovaný „obrat k praxi" a ukazuje, nakolik samotné výzkumné praktiky v sociálních vědách ovlivňuje neexistence „standardních" forem, způsobů či stylů bádání. Detailně jsou představeny rovněž výchozí myšlenky takzvané „nové" sociologie idejí, jež stojí v (...) pozadí celého projektu analýzy sociálních praktik projevujících se v procesech „produkce, evaluace a aplikace" sociálního vědění. Jako klíčová se ukazuje potřeba nově promyslet samotnou koncepci „profesionalizované" sociální vědy, jež byla v dřívějším vývoji odmítnuta jako morálně i prakticky neudržitelná, neboť s demokratizací výzkumného procesu a proměnou vztahu mezi sociálními vědami a jejich publikem se stále zřetelněji projevuje, že s odklo- nem od konceptu profesionální sociální vědy se veřejná irelevance sociálního vědění spíše stále více prohlubuje. (shrink)

Koncepcja ryzyka należy do podstawowych kategorii współczesnej medycyny. Wskazując na trzy typy ryzyka: środowiskowe, związane ze stylem życia i genetyczne, medycyna podkreśla zarazem osobistą odpowiedzialność za zdrowie i zarządzanie ryzykiem. Efektem jest redukcja złożonych problemów społecznych do perspektywy jednostkowej. Taka polityka kozła ofiarnego jest wzmacniana przez genetykę, która kreuje swoistą „optykę molekularną”. Akcentuje ona genetyczne predyspozycje chorób organicznych, zaburzeń psychicznych i zachowań ludzkich, przerzucając odpowiedzialność za zdrowie z państwa na jednostki. Twierdzi bowiem, że zdrowie czy choroba zależą zarówno od praw (...) biochemicznych i genetycznych, jak i od osobistych wyborów. Powszechność informacji sprawia, że trudno być nieświadomym ryzyka, zaś bierność i obojętność uznaje się za przejaw nieodpowiedzialności. I tak medycyna szerzy ideę, że choroby można uniknąć, i obliguje w ten sposób jednostki do poszukiwania wiedzy i niwelacji ryzyka. Odwraca to jednak uwagę od społecznych uwarunkowań chorób i maskuje konieczność reform. (shrink)

Artykuł dotyczy zagadnienia charakteru przedmiotów matematyki. Autor stara się określić ich charakter w perspektywie definicji naoczności (którą przyjmuje od Kanta). Podstawową kwestią jest tu zagadnienie: w jaki sposób przedmioty te przedstawiają się ludzkiemu umysłowi.

Uniwersytet jako biurokratycznie i rynkowo zarządzane przedsiębiorstwo był obiektem krytyki od lat 80. minionego wieku — w Stanach Zjednoczonych Allan Bloom nazwał go wtedy multiwersytetem, a trochę później Bill Readings pisał już o „uniwersytecie w ruinie” (in ruins), który ukrywa się za szyldem „doskonałości”. Polski uniwersytet przejął ekonomiczne kryteria ewaluacji nauki — wymierne w liczbach grantów i punktów. Merkantylizacja wiedzy stwarza szereg problemów także natury etycznej — prowadzi do zaniżenia lub porzucenia wszelkich standardów akademickich, do degradacji autorytetu w nauce, krytyki (...) naukowej, faktycznej jakości badań i nauczania. Czy na współczesnym uniwersytecie jest w ogóle miejsce na zachowania podlegające ocenie moralnej? Jakie są umiejętności wymagane do — i warunki możliwości — stosowania norm moralnych w życiu akademickim? (shrink)

Paradoks implikacji materialnej pozostawał nierozwiązany od starożytności, ponieważ uważano, że naturą implikacji jest wynikanie. Artykuł ukazuje, że tą naturą jest przeciwstawność. Zostaje podane rozwiązanie paradoksu wraz z odpowiednimi zmianami nazewnictwa, dodaniem konektywów i postulatem przejęcia roli dotychczasowej implikacji przez równoważność. Ponadto zaproponowane zostają zmiany nazewnictwa bramek logicznych, odwzorowujących kompetycję w elektronice.

Praca ma charakter poglądowy i dotyczy postępów współczesnej astronautyki ze szczególnym uwzględnieniem barier medycznych i psychologicznych uniemożliwiających długoterminowe przebywanie człowieka Kosmosie. Związki intelektualne i emocjonalne człowieka z Kosmosem są znane od zarania dziejów o czym świadczy, z jednej strony, rozwój kosmologii i astronomii, a z drugiej – ikonografia religijna i literatura piękna oraz proza fantastyczno-naukowa. Zebrane dane naukowe i mity na temat Kosmosu są podstawą budowania narzędzi do ich weryfikacji. Jednakże dopiero w XX wieku człowiek postanowił osobiście, krok po kroku, (...) nie tylko intelektualnie ale „zmysłowo dotknąć” Kosmosu. Kroki te to rozwój narzędzi transportu pozaziemskiego, takich m.in. jak: statki kosmiczne oraz stacje kosmiczne. Działalność ta nazwana w literaturze przedmiotu astronautyką, wzbudziła nowe nadzieje na eksploracje Kosmosu, ale także nowe mity. (shrink)

Monografie interpretuje a hodnotí pouze jeden rys Aristotelova učení, filosofii přírody, zejména ontologický problém pohybu. Tento problém sleduje od předsokratovských myslitelů až do doby, kdy Hegel obnovil původní.

Artykuł od strony estetycznej, socjologicznej i kulturowej bada konstytuowanie się kategorii zabytku. Jego genezę wywodzi z religijnego sacrum, zaś postać współczesną wiąże z powstaniem i funkcjonowaniem przemysłu kulturowego. Treścią zabytku okazuje się tutaj ucieleśnienie odziedziczonych po historii „ech przeszłości”, które niewiele mają wspólnego z jego substancją naturalną. Jego zaś znaczenie tworzone jest przez poszukiwanie autentyczności przez człowieka ponowoczesnego.

W artykule stawia się pytanie o rolę poznania symbolicznego w poznaniu filozoficznym. Punktem wyjścia jest analiza słynnej mowy Diotymy przytoczonej przez Sokratesa w Uczcie Platona. Zagadnienie przedstawia się w panoramicznym ujęciu od czasów antycznych do współczesnych.

Tato práce se zabývá možnými přístupy k etice sexuality, jejich klady i zápory. Etikou sexuality zde není míněno moralizování, stejně tak sexualitou není míněn pouze koitus, pohlavní chování je zde míněno v širším významu tedy včetně rozlehlé oblasti lidského svádění, okolků či otálení. Popsány jsou čtyři klasické přístupy k etice sexuality: tradicionalistický, romantický, marxisticko-feministický a liberální, avšak uvážen je i přístup antinatalistický, který vyplývá z asymetrického argumentu Davida Benatara uveřejněného v jeho práci Nebýt či být. Benatarův antinatalizmus totiž vytváří etiku (...) pohlavního chování, v níž pouze sex, který nevede k rozmnožení, může být morální. I když je tento pátý, antinatalistický přístup značně kontroverzní a zdaleka ne intuitivní, extrémnost jeho pozic se příliš neliší od tradicionalistického pohledu, v němž je morální pouze sex k rozmnožení vedoucí, tyto dva přístupy tak lze postavit do přímé opozice jako dvě krajní možnosti uvažování o etice pohlavního chování. Roli střední cesty v takovém řazení potom zaujme liberální přístup, který jako jediný etiku sexuality nevidí jako etiku odlišnou od jiných lidských činností. (shrink)

Příspěvek je zaměřen na prezentaci proměn v chápání významu pojmu analogie od starověku, přes krizi analogického pojmu v období středověké scholastiky až k převažujícímu významu, jež tento pojem získal s nástupem novověku a vědeckou revolucí. Na pozadí této proměny je pro stejné období akcentován vývoj lidského vědomí, především jeho sílící intencionalita a schopnost reflexe vlastní kognitivní aktivity a vlastního vědomí. Naznačena je teze, že proměna vývoje chápání analogie přímo souvisí s rozvojem intencionálního vědomí. Charakteristickým rysem plně rozvinutého intencionálního vědomí je (...) však zkušenost vydělenosti, odtržení člověka od světa (jakožto niterného subjektu od externího objektu). V druhé polovině článku je následně předložen syntetizující náhled, umožňující takto vzniklou mezeru ve vztahu člověka ke světu překonat právě tím, že je na tento vztah nahlíženo jako na vztah bytostně analogický. The article is dealing with presentattion of historical changes in the understanding of and the meaning of analogy from antiquity through the crisis of the analogical concept in medieval period to its presently prevalent meaning, which the term gained at the onset of renaissance and scientific revolution. With this as a frame of reference, the change of human consciousness in the same time period is mapped – mainly its growing intentionality and the ability of reflection of one’s own cognitive activity and consciousness. The proposition is outlined, that the change in understanding and meaning of analogy directly corresponds with the development of intentional consciousness. The characteristic features of fully developed intentional consciousness is the experience of separation of man from the world (of the inward subject separated from the outward object). In the second part of the article a synthetic view is presented, in which the arisen gap between the man and the world is bridged by considering their relationship as essentially analogical. (shrink)

Book review on Jindřich Karásek: Diference jako princip vědomí a její překonání. Analýzy a interpretace k problematice vědomí a sebevědomí v německé filosofii od Wolffa po Hegela. Červený Kostelec (Pavel Mervart) 2021, 425 str.

Chciałem Go pożegnać. Kilkakrotnie próbowałem napisać choć parę słów. O Nim samym. Okazało się, że nie potrafię. Udało mi się tylko przedstawić Jego poglądy na reizm Tadeusza Kotarbińskiego, ale uczyniłem to gdzie indziej. Muszę tu poprzestać na ofiarowaniu Mu tego, co napisałem na Jego dziewięćdziesiąte urodziny, w osiemdziesięciolecie naszej przyjaźni.

W artykule przedstawiono wybrane staropolskie teksty mistyczne kobiet (zarówno świeckie, jak i pozostających w kręgu zakonnym) na tle tradycji mistyków hiszpańskich Złotego Wieku. W tekście nakreślono sytuację geopolityczną Rzeczpospolitej i Hiszpanii w okresie XVI–XVIII wieku z naciskiem na specyfikę życia kobiet na peryferiach europejskich. W analizie posiłkowano się ustaleniami z zakresu geopoetyki oraz border studies, gałęzi literaturoznawstwa, które obecnie coraz częściej aplikuje się do badań komparatystycznych. Artykuł przybliża kobiece utwory anonimowe powstałe w kręgu karmelitańskim, które są interpretacjami wątków terezjańskich lub (...) aluzjami do konkretnych tekstów świętej Teresy i świętego Jana od Krzyża. Ponadto przytoczono tu teksty najbardziej znanych staropolskich pisarek zakonnych, Magdaleny Mortęskiej i Marianny Marchockiej, wskazując na zapożyczenia z ascetyczno-mistycznej literatury hiszpańskiej. W artykule zaprezentowano także wybrane wątki pisarek świeckich, których utwory mogą wskazywać na specyfikę życia na peryferiach – mogącą przyczynić się do wyboru ścieżki mistycznej. (shrink)

[Jan Patočka: From a Philosophy of the Natural World to a Philosophy of History.].

Artykuł stanowi próbę artystycznej i estetycznej analizy dzieła Chrystus św. Jana od Krzyża Salvadora Dalego jako obrazu realizującego główne postulaty estetyki postmodernizmu. Zastosowana perspektywa badawcza ma na celu wyjście poza tradycyjną zależność polegającą na wskazywaniu tego, co postmodernizm przejął od wcześniejszych nurtów awangardowych, w szczególności od surrealizmu. Proponowana odwrócona perspektywa odsyła do innej, wzbogacającej relacji: wskazuje bezpośrednio na to, co surrealizm odkrył i w artystyczny sposób wykorzystał na długo przed nastaniem estetyki postmodernizmu.

Jan Popiel urodził się dnia 28 I 1914 r. w Brodnicy k. Śremu w Wielkopolsce w głęboko religijnej rodzinie ziemiańskiej. Był synem Michała i Jadwigi z Mańkowskich. Młodość spędził wraz z pięciorgiem rodzeństwa w majątku rodzinnym w Wójczy k. Pacanowa. Dwie jego siostry obrały zakonny stan życia w Zgromadzeniu Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego. Pierwszą i drugą klasę gimnazjalną Jan przerabiał prywatnie w latach 1923-1925 i pod koniec roku zdawał egzaminy w Gimnazjum św. Anny w Krakowie. Następne kilka miesięcy wykorzystał (...) na naukę języka niemieckiego. Od 1926 do 1932 r. kształcił się w prowadzonym przez jezuitów zakładzie naukowo-wychowawczym Stella Matutina w Feldkirch, Vorarlberg, w Austrii. Osiem klas gimnazjum klasycznego zakończył egzaminem maturalnym w 1932 r. Maturę nostryfikował przed Komisją Kuratorium Okręgu Szkolnego Krakowskiego. (shrink)

Jan Popiel urodził się dnia 28 I 1914 r. w Brodnicy k. Śremu w Wielkopolsce w głęboko religijnej rodzinie ziemiańskiej. Był synem Michała i Jadwigi z Mańkowskich. Młodość spędził wraz z pięciorgiem rodzeństwa w majątku rodzinnym w Wójczy k. Pacanowa. Dwie jego siostry obrały zakonny stan życia w Zgromadzeniu Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego. Pierwszą i drugą klasę gimnazjalną Jan przerabiał prywatnie w latach 1923-1925 i pod koniec roku zdawał egzaminy w Gimnazjum św. Anny w Krakowie. Następne kilka miesięcy wykorzystał (...) na naukę języka niemieckiego. Od 1926 do 1932 r. kształcił się w prowadzonym przez jezuitów zakładzie naukowo-wychowawczym Stella Matutina w Feldkirch, Vorarlberg, w Austrii. Osiem klas gimnazjum klasycznego zakończył egzaminem maturalnym w 1932 r. Maturę nostryfikował przed Komisją Kuratorium Okręgu Szkolnego Krakowskiego. (shrink)

The article presents the painter Stanisław Daczyński, a student of Jan Matejko, who having completed his art studies and leaving Krakow worked at a pottery school in Kolomyia in Pokuttia. There has been scarcely any research conducted about the life of Stanisław Daczyński. The present article is a continuation of the studies on this painter, previously published by the author, and aims to bring him back to the space of the history of Polish culture and bring closer the space in (...) which he functioned. The paper presents the outcome of the research conducted in the Jagiellonian Library and in several Polish archives, as well as information obtained from the author’s own collection. The study method used a historical and anthropological analysis of the source materials. The article reconstructs the social and cultural background of the Pokuttia, where the painter lived and worked. It also outlines his personal and professional life in Kolomyia, Vienna, Bochnia, Zakopane and Krakow. Moreover, it solves the dates of birth and death of the artist and his wife, Stefania Zajączkowska, and identifies the place of their burial. To illustrate the painter’s activity, the article is supplemented with iconography: his drawings and the photographs of him and the places he was associated with. They are meant to complement the presented profile of Stanisław Daczyński and the cultural context of the environment in which he lived and which he influenced. (shrink)

In this paper I argue that logical multivalency is necessary for epistemology and has desirable structural properties. In support of this claim, I discuss the nonclassical logical values from an epistemological point of view. The question addressed is how many logical values logicians and philosophers need. Two standpoints are usually adopted regarding this issue: the fundamentality of bivalence and the necessity of multivalence. The first position, supported by Suszko, is summarized in the statement that due to the very nature of (...) logic, bivalency is all we need. The second position, motivated by research practice which requires making inferences under imperfect conditions, admits the multivalence. In the first part of the article, I focus on the very first manyvalued system L3, invented and explored by Jan Łukasiewicz. I recount the critique of L3, and then discuss Suszko’s thesis and Malinowski’s response. I also analyze the epistemological background of the Suszko-Łukasiewicz controversy which was related to the relation between logic, antirealism and externalism. I conclude fundamentalism regarding logical bivalence generates more problems than the adoption of multivalency. (shrink)

This text presents relations between Horacy’s Carmina III 16 and two short parts The important Mission of His Grace Duke Krzysztof Zbaraski Samuel from Skrzypna Twardowski. Author tries to present the role of the lyric text in the long epic story. Very important is a role of Jan Kochanowski’s Song II 4. He unites mythological and Horatian themes Danae and gold. In the Iwardowski’s text exists myth in the Kochanowski’s version. Twardowski alludes to situation at the Turkey’s court and emperors (...) love of gold, because he describes duke’s visit, presents dangerous situation of legate and behaviour of Turkey ruler. In The important Mission author carries on an intertekstual game with the reader, he directs him to mythological, Horatian and Kochanowski’s texts. He is going to presents behaviour type of ruler. (shrink)

Existuje překvapivě málo knih, které by se pokoušely o syntetizující pohled na analytickou filosofii. Je ovšem pravda, že ve druhé polovině našeho století se soubor filosofů, kteří se k analytické filosofii hlásí nebo kteří k ní bývají řazeni, stává natolik různorodý, že se jakákoli syntéza stává problematickou; překvapivě málo syntetizujících prací existuje ale i o ‘klasické’ analytické filosofii, to jest o analytické filosofii období zhruba od konce devatenáctého století do poloviny století dvacátého. Dejnožkova kniha je jednou z těch mála, které (...) se o něco takového pokouší, a to je třeba přivítat. Dejnožka se ovšem nesnaží podat všestranný rozbor názorů klasiků analytické filosofie; soustředí se pouze jeden aspekt jejich učení, totiž na jejich ontologii. Hned v úvodu své knihy k tomu vysvětluje, jaké opodstatnění může mít hovořit o ontologii u takového druhu filosofie, která se programově distancuje od metafyziky. Podle něj je tomu tak, že i když se někteří analytičtí filosofové někdy více či méně úspěšně vyhýbali otázkám metafyzickým (to jest otázkám po nejzákladnějších kategoriích bytí), ontologickým otázkám (to jest otázkám po povaze bytí jako takového) se v podstatě vyhnout nelze. A Dejnožka se snaží ukázat, že klasikové analytické filosofie se těmito otázkami zabývali mnohdy velice do hloubky. To je patrné zejména u Frega a Russella, kterým autor věnuje největší pozornost; avšak k těm, kteří podle Dejnožky berou ústřední otázku ontologie za svou, řadí Dejnožka i Wittgensteina i Quina (jimž se však věnuje na pouze velice omezeném prostoru - každému asi na dvanácti stránkách). (shrink)

The First Czech language edition of "The Philosophy and Politics of Czech Dissidence from Patocka to Havel" (Pittsburgh University Press 2000.

'What is real?' has been one of the key questions of philosophy since its beginning in antiquity. But it is not just a question that philosophers ask. This Very Short Introduction discusses what reality is by looking at a variety of arguments, theories, and thought-experiments from philosophy, physics, and cognitive science.